Bogoria – byłe miasto – położona jest na Wyżynie Kielecko-Sandomierskiej, przy trasie Opatów – Staszów.
Wśród niskiej zabudowy Bogorii wyróżnia się wyniosła sylwetka kościoła parafialnego.
Sanktuarium Matki Boskiej Bogoryjskiej jest miejscem, gdzie wierni w szczególny sposób czczą Matkę Bożą. W XVII i XVIII wieku znane było w całej ziemi sandomierskiej. Szczególny udział i zasługi w propagowaniu kultu Matki Bożej na ziemi bogoryjskiej należy przypisać pierwszym opiekunom sanktuarium, czyli kanonikom regularnym.
Powstanie kościoła wiąże się z założeniem na mocy przywileju z 22 maja 1616 roku przez Krzysztofa Bogorię z Podłęża Podłęskiego, za przyzwoleniem króla Zygmunta III miasta, nazwanego od herbu fundatora Bogoria.
W 1620 roku fundator zbudował kościół drewniany wraz z klasztorem, do którego sprowadził kanoników regularnych (de penitentia bb. Martyrum), zwanych „markami” od wezwania ich macierzystego, krakowskiego kościoła i zabezpieczył ich odpowiednimi funduszami. Przy kościele był klasztor i szpital.
W 1626 roku o. Justus (Justyn) Pomorski sprowadził z Krakowa obraz Matki Boskiej Pocieszenia, dzieło Jana Sochera i umieścił go tymczasowo w kościele parafialnym w Kiełczynie. Stąd uroczyście sprowadzono go do świątyni w Bogorii i umieszczono go w wielkim ołtarzu.
13 listopada 1681 roku, za administrowania ks. Michała Włoszczkiewicza i dziedzica kasztelana połanieckiego i wielkiego dobrodzieja klasztoru Łukasza Podłęskiego biskup sufragan krakowski Mikołaj Oborski dokonał uroczystego poświęcenia kościoła p. w. Trójcy Świętej wraz z ołtarzem głównym oraz ołtarzem św. Anny, jako filialnego parafii w Kiełczynie. Dopiero 9 kwietnia 1685 roku przywilejem tegoż biskupa erygowano parafię, której proboszczem został ks. Urban Szwelowicz , która należała do dekanatu połanieckiego. Pierwszymi proboszczami parafii byli kanonicy regularni.
Wizytacja kanoniczna ks. Rafała Rościckiego w 1694 roku, kiedy dziedzicem Bogorii był Przecław ze Słupowa Szembek, wymienia w kościele sześć ołtarzy. W 1694 roku proboszczem był ks. Demeter Ciukiewicz a w dwa lata później ks. Salomon Monkiewicz, dr. Fil, pl. A w 1698 ks. Hippolit de Kostki Kostecki.
W 1748 roku kasztelan sandomierski i dziedzic Bogorii Michał Konarski otrzymał pozwolenie od biskupa Załuskiego na postawienie świątyni. Uroczystego poświęcenia nowego murowanego kościoła dokonał w 1778 roku biskup sufragan lubelski Jan Lenczewski.
W końcu XVIII wieku było w zgromadzeniu sześciu kapłanów, utrzymujących się z funduszy stałych i procentów od sum zapisanych kościołowi wcześniej. Z czasem jednak te zapisy upadły, księży ubywało tak, że w 1802 roku było ich już tylko dwóch a ostatnim od 1799 roku aż do śmierci był o. Feliks Leszczykiewicz, zmarły w 1827 roku.
23 czerwca 1893 roku miał miejsce groźny pożar, który strawił przeszło połowę miasta. Łaskami słynący obraz zachował się. 22 kwietnia 1914 roku kolejny pożar strawił również około połowę zabudowań miasta.
W czasie działań wojennych w latach l944 – 45 w gruzach legło ok. 95% zabudowy Bogorii a wśród nielicznych obiektów przetrwała (chociaż zniszczona) świątynia i obraz Matki Bożej Pocieszenia. Trzeba podkreślić, że godną postawą, poświęceniem i ofiarnością wykazali się tutejsi proboszczowie in.in. ksiądz Jakub Burzyński, ksiądz Stanisław Kijewski oraz ksiądz Franciszek Piętak.
Narodowe tradycje dały znać o sobie 3 maja 1905 roku. W ten dzień ksiądz proboszcz Stanisław Kijewski odprawił uroczyste nabożeństwo w intencji ojczyzny. Wewnętrznym znakiem patriotyzmu była trzymana przez ministranta biała chorągiew i czerwoną wstęgą i białym orłem.” Podczas nabożeństwa ksiądz proboszcz polecił losy parafii i ojczyzny Matce Bożej Pocieszenia i temu przypisuje się łaskę ocalenia narodowych symboli w Bogorii, pomimo próby ich zarekwirowania przez żandarmów rosyjskich urzędujących w Sandomierzu.
Nabożeństwa u stóp ołtarza w sanktuarium Matki Bożej odprawiane przez księdza Franciszka Piętaka wyprosiły łaskę i uchroniły obraz od zniszczenia w czasie działań frontowych 1944-45
W wyniku działań wojennych w kościele została uszkodzona wieża, ściana południowa i dach oraz okna. Po zakończeniu wojny przystąpiono do naprawy zniszczeń. Zainstalowano witraże wykonane w krakowskim warsztacie Żeleńskiego, (zakupione jeszcze przed wojną przetrwały ukryte w krypcie kościelnej). Latem 1962 roku wykonano nowe tynki zewnętrzne świątyni. Wewnętrzne polichromie Lenartowicza odnowiono w latach 1969-1970. Kilka lat później we wnękach fasady wykonano dekoracje sgraffitowe według projektu Szczepana Siudaka.
W latach siedemdziesiątych XX wieku wnętrze świątyni zostało pomalowane. Następnie zainstalowano ogrzewanie, założono granitową posadzkę, wyremontowano elewację zewnętrzną oraz częściowo pokryto dach blachą miedzianą. Od 1994 roku kontynuowano remont konstrukcji i pokrycia dachu oraz wieży kościelnej. Zamontowano także nowe dzwony i nadmuchowo-gazowe ogrzewanie budowli. Gdy proboszczem był ks. kanonik Stanisław Zaręba, została również odnowiona polichromia. W 2001 roku malowanie wnętrza kościoła odnowili: artysta konserwator Wacław Wagner i malarz Stefan Anyż z Krakowa.
Dzięki staraniom proboszcza ks. kan. Andrzeja Wierzbickiego przeprowadzono konserwację i renowację Obrazu Matki Bożej Pocieszenia – wykonawcą była konserwator Magdalena Mazur z Warszawy.
11 maja 2008 roku odbyła się uroczysta reintronizacja wizerunku Matki Bożej Pocieszenia, zwanej Panią Bogoryjską. W tym roku również została odnowiona mensa ołtarzowa i tabernakulum.
24 marca 2009 roku biskup sandomierski Andrzej Dzięga wydał dekret potwierdzający, że bogoryjska świątynia ma charakter Sanktuarium Matki Boskiej Pocieszenia.
W listopadzie 2009 roku zakończono renowację ołtarza głównego świątyni, a 13 grudnia Pasterz diecezji ks. bp K. Nitkiewicz pobłogosławił odnowiony ołtarz.
Drugi dekret ks. biskupa Krzysztofa Nitkiewicza z dnia 17 lipca 2010 roku dotyczył koronacji Obrazu Matki Bożej Pocieszenia koronami biskupimi.
29 sierpnia 2010 roku, przy udziale tysięcy wiernych z całej Polski Obraz Matki Bożej Pocieszenia został koronowany przez biskupa sandomierskiego Krzysztofa Nitkiewicza. Korony ufundowali bogoryjscy parafianie Ewa i Władysław Brudkowie. Cenną pamiątką tego wydarzenia jest podarowany przez ks. biskupa K. Nitkiewicza Krzyż Pektoralny Papieża Jana Pawła II (Pasterz Diecezji otrzymał ten Krzyż od ks. kardynała Stanisława Dziwisza). Dar został umieszczony w gablocie przy Cudownym Obrazie wśród innych wotów.
Dalsze prace konserwatorskie wewnątrz świątyni wykonywane były przez pracownię konserwatorską Eweliny i Marcina Gruszczyńskich z Rzeszowa. Konserwacji i renowacji poddano:
- ambonę
- ołtarz św. Tekli
- ołtarz św. Antoniego
- ołtarz św. Heleny
- ołtarz św. Michała
- chór, prospekt organowy
- ołtarz św. Anny
- Obraz Matki Bożej Apokaliptycznej i Obraz Ostatniej Wieczerzy
- Tabernakulum
- drewnianą XVIII-wieczną szafkę na oleje
- marmurowe schody przy ołtarzu głównym
- zachowany fragment balasek z XVIII wieku (wykonano rekonstrukcję pozostałej ich części )
- szesnaście złoconych i srebrzonych świeczników z połowy XVIII wieku
- pomnik nagrobny Krzysztofa Bogorii Podłęskiego – założyciela Bogorii i jego małżonki Zofii oraz przywrócono zachowane ślady polichromii pól herbowych w zwieńczeniu nagrobka
- stacje Drogi Krzyżowej
- zabytkową XVIII wieczną chrzcielnicę
- zabytkowy XVII wieczny feretron z wizerunkiem Matki Bożej Bogoryjskiej i Trójcy Świętej
- marmurową tablicę Konarskich upamiętniającą fundację obecnego murowanego kościoła w 1748 roku.
W oparciu o wykonaną inwentaryzację cmentarza grzebalnego sporządzono interaktywną mapę cmentarza ze zdjęciami i numerami grobów.
Rozpoczęto remont budynku parafialnego i przystosowanie pomieszczeń do celów duszpasterskich.
W 2013 roku wykonano nowy ołtarz soborowy i ambonkę odpowiadającą stylem wystrojowi świątyni. Wykonano złotą różę – wotum, które zamontowano przy Obrazie Matki Bożej Pocieszenia.
Dzięki staraniom Kustosza Sanktuarium ks. kan. Andrzeja Wierzbickiego wykonano ten ogrom prac dla uświetnienia wyglądu Perełki Ziemi Bogoryjskiej – Sanktuarium Matki Bożej Pocieszenia przy ofiarności parafian i władz samorządowych.
Troska o estetykę Świątyni połączona była ze staraniami o rozwój kultu Bogarodzicy. W parafii powstały: Legion Maryi, Wspólnota dla Intronizacji Najświętszego Serca Pana Jezusa, chór parafialny (pod opieką organisty p. Stanisława Gibały). Powołano Fundację Przyjaciół Sanktuarium Ku Czci Cudownego Obrazu Matki Boskiej Bogoryjskiej.
Po II wojnie światowej proboszczami parafii Bogoria byli:
- ks. Franciszek Piętak
- ks. Stanisław Resztak
- ks. Eugeniusz Cieślakowski
- ks. Wacław Tomczyk
- ks. Władysław Korcz
- ks. Stanisław Zaręba
- ks. Andrzej Wierzbicki
- ks. Paweł Cygan
- ks. Leszek Biłas (obecnie)